آنچه در این مقاله خواهید خواند
- تعریف تربیت جنسی
- هدف از آموزش تربیت جنسی به کودکان
- زمان آموزش تربیت جنسی کودکان
- نحوه‌ی صحیح انتقال دانش جنسی به کودكان
- آموزش‌هاي اولیه‌ی جنسی به کودکان
- اصل گفتوگو در تربیت جنسی کودکان
مقدمه
با ورود فناوري‌هاي ارتباطی و اطلاعاتی به زندگی کودکان و اساسا تمامی اقشار و گروه‌هاي جنسی و سنی، مردم کشور ما نیز با موجی از آگاهی و اطلاعات درست و نادرست جنسی مواجه می‌شوند. در این میان آسیب‌پذیرترین گروه هدف، بهعنوان مخاطبان این وسایل مدرن ارتباطی، کودکان هستند که بنا بر اقتضای سن خود کنجکاوي‌هاي بسیاري پیرامون مسائل جنسی دارند اما کمترین آگاهی و پیشزمینه‌ی ذهنی را دارند. تربیت جنسی شامل برنامه‌ها و سیاست‌هایی است که به افراد در سنین کودکی آموزش‌هایی در خصوص اندام جنسی، عملکرد اندام‌های جنسی، شیوه‌های حفظ سلامت جنسی، پیشگیری از آزار جنسی و مواردی از این دست داده می‌شود.
هدف از آموزش تربیت جنسی به کودکان و نوجوانان
در مسیر رشد و تحول کودکان، باید بستری فراهم شود تا اطلاعات و آموزش‌هاي مناسب و متناسب سن خود را دریافت کنند تا بتوانند تکالیف رشدي دوره‌هاي مختلف زندگی را با موفقیت پشت سر بگذارند. در این مسیر شاید یکی از مهمترین نیازهاي آموزشی کودکان و نوجوانان، آگاه شدن از رشد و تحولات جنسی، انگیزه‌ها، نگرش‌ها، باورهاي جنسی و نحوه‌ی مدیریت رفتارهاي جنسی باشد که در قالب «تربیت جنسی» تبلور می‌یابد. والدین در رشد و سلامت جنسی و شکل‌گیری اعتماد‌به‌نفس کودکان در آینده، نقش مهمی ایفا می‌کنند و باید سعی کنند که با شناخت مراحل رشد جنسی، آداب تربیتی مرسوم در فرهنگ و جامعه‌ی خود را به فرزندانشان منتقل کنند و پاسخگوي سوال‌ها و کنجکاوي‌هاي آنها باشند تا از وقوع پیامدهاي مجرمانه و اخلاقی در آینده جلوگیري کنند.
زمان آموزش تربیت جنسی کودکان و نوجوانان
زمان تربیت جنسی کودکان را سوال‌های کودک تعیین می‌کند؛ سوال‌هایی از قبیل «مرا از کجا آورده‌ای؟» و «نوزاد از کجا می‌آید؟» زمانی‌که کودک درباره‌ی مسائل جنسی کنجکاوی به خرج می‌دهد و سوال می‌کند، بهترین زمان گفتوگو درباره‌ی موضوعات جنسی است. از این رو پاسخ‌های مناسب والدین به اینگونه سوالات کودک، منجر به کاهش چالش‌های آنها در دوران بلوغ می‌شود. بنابراین هیچ استانداردی غیر از آنچه کودک با سوال‌هایش تعیین می‌کند، برای آموزش جنسی وجود ندارد.
نحوه‌ی صحیح انتقال دانش جنسی به کودك
براي آموزش به کودك و انتقال اطلاعات جنسی مناسب به او به دو صورت می‌توان عمل کرد:
- آموزش مستقیم: بر اساس سن کودك، اطلاعات جنسی با کلمات ساده و قابل درك بیان می‌شود.
- آموزش غیرمستقیم: آموزش‌هاي غیرمستقیم در دوره‌ی کودکی مناسب‌تر و مؤثرتر است. مانند: تولیدمثل گل‌وگیاه و جانوران.
آموزش‌هاي اولیه‌ی جنسی به کودکان
آموزش‌هایی که لازم است توسط والدین به فرزندان آموزش داده شود:
- آموزش تفاوت‌هاي دو جنس
- در زدن براي ورود به اتاقخواب
- آموزش مفهوم نقاط خصوصی بدن یا حریم خصوصی
- قواعد بازي با همسالان و دکتربازی
مواردي که باید والدین با آگاهی کامل به آنها عمل کنند
رفتار جنسی والدین به عنوان الگو براي پیدایش تدریجی تمایلات جنسی و جلوگیري از بیداري جنسی در کودکان بسیار تعیین‌کننده است. والدین الگویی هستند که فرزندان نحوه‌ی برخورد و رفتار با جسم و جنسیت خود و دیگران را از آنها می‌آموزند و باید بدانند تمامی کارهایی که انجام می‌دهند، بر فرزندانشان تأثیر می‌گذارد.
علاوه بر پوشش مناسب در حضور کودکان، والدین باید از این رفتارها در حضور فرزندان پرهیز کنند:
- پرهیز از دیدن فیلم‌هاي نامناسب: از دیدن فیلم‌هایی که در آن زنان و مردان با پوشش‌هاي نامناسب، عریان و نیمه‌عریان، روابط و رفتارهاي زننده، رقص‌هاي تحریک‌آمیز، معاشقه و روابط جنسی را به نمایش می‌گذارند، در حضور کودکان خودداری کنید.
- پرهیز والدین از شوخی‌هاي رکیک و زننده: در حضور کودکان از ایما و اشاره‌ها، کنایه‌هاي جنسی، لمس و در آغوش کشیدن همدیگر که معنی جنسی بدهد، خودداری کنید.
- پرهیز از ناز و نوازش، بوسیدن و معاشقه در حضور فرزندان
- پرهیز از انجام عمل جنسی در برابر فرزندان: والدین باید از انجام عمل زناشویی در جایی که کودکان نیز حضور دارند و می‌توانند آن را درك کنند، جلوگیري کنند تا از تحریکات جنسی آنها خودداري شود. این خودداري باید از دوران نوزادي تا سنین نوجوانی و بعد از آن انجام شود. چرا که مشاهده‌ی رابطه‌ی جنسی بزرگسالان در سنین پایین توسط کودکان، آنها را به این نتیجه می‌رساند که عمل جنسی نوعی سوء‌رفتار یا تجاوز است و کودك این عمل را نوعی رفتار سادیسمی تعبیر می‌کند.
- اجازه گرفتن فرزندان براي ورود به اتاق والدین: با توجه به ذهن پرسشگر کودک، نباید هیچ‌گونه زمینه‌ی انحراف را در آنها به وجود بیاورید. حتی لباس‌خواب یا وضعیت خاص والدین در رختخواب می‌تواند فکر کودك را به خود مشغول کند. ورود کودك به اتاق والدین باید با آموزش‌هاي لازم مدیریت شود.
- پرهیز از اعمال خشونت در صورت مشاهده‌ی خودارضایی کودکان: در صورت مشاهده‌ی خودارضایی کودکان یا اقدام آنها به لمس اندام جنسی‌شان، به هیچ عنوان خشونت به خرج ندهید و تلاش کنید از طریق بازی کردن و… حواس آنها را پرت کنید.
- پرهیز از دست زدن به عضو جنسی کودك: برخی از خانواده‌ها و گاهی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها براي شوخی با کودك، به آلت کودك دست زده و از واژه‌ی خاصی در مورد آن استفاده می‌کنند. این عمل براي کودك مخرب و آسیب‌رسان است.
- جداسازي بستر کودکان از خواهر برادرهایشان
اصل گفتوگو در آموزش تربیت جنسی به کودکان و نوجوانان
- شنونده‌ی خوبی باشید و اجازه دهید فرزندتان در کمال آرامش سوالات خود را مطرح کند.
- صبور باشید.
- احساسات کودک را درک کنید.
- به او نشان دهید از این‌که سوالاتشان را با شما مطرح کرده‌اند، خوشحال هستید.
- بعضی کودکان از این‌که شروع‌کننده باشند خجالت می‌کشند، در این مواقع شما پیش‌قدم شوید.
- جواب‌ها ساده، روشن و متناسب با سطح رشد و سن کودکان باشد.
- کودک را به خاطر سوال‌هایش تحقیر و سرزنش نکنید.
- در توضیحات خود، اصطلاحات و لغت‌های مناسب و صحیح به کار ببرید.
- فقط کتاب‌هایی را در اختیار فرزندتان قرار دهید که خودتان آنها را قبلا مطالعه کرده‌اید و درباره‌ی آنها نظر مثبتی داشته‌اید.
- برای توضیح چارچوب‌های روند تولیدمثل به کودک، نحوه‌ی بیان خود را تمرین کنید. این کار سبب می‌شود تا با اطمینان بیشتری به پرسش‌های فرزندتان پاسخ دهید.
- برای آن‌که به کنه تخیلات یا پیش‌آگاهی‌های فرزندتان پی ببرید، به جای جواب دادن به او، طرح سوال می‌تواند مفید و موثر واقع شود؛ مثلا از کودک بپرسید: «خودت چه فکری می‌کنی؟ به نظر تو بچه‌های کوچولو از کجا می‌آیند؟» این پرسش‌ها کار را ساده‌تر می‌کند و می‌توانید مسئله را از منظر کودک بررسی کنید.
سخن آخر
پدر و مادر آگاه می‌دانند که تربیت جنسی کارآمد، نه تنها احتمال خطراتی مثل سوء‌استفاده‌ی جنسی را برای فرزندانشان در جامعه‌ی امروزی کمتر می‌کند، بلکه او را برای زندگی سالم آماده خواهد کرد و یک کودک با اعتماد‌به‌نفس بالا را به جامعه می‌بخشند. چرا که بسیاری از مشکلات موجود بین افراد در رابطه‌ی عاطفی و زناشویی ناشی از عدم تربیت صحیح جنسی و غفلت از آن در دوران کودکی است. اصولا این افراد در سنین بالاتر با وجود رابطه‌ی عمیق عاطفی، احساس رضایتمندی نمی‌کنند و توانایی برقراری یک رابطه‌ی جنسی لذت‌بخش را ندارند. بنابراین، پدر و مادری که به تربیت جنسی فرزندشان اهمیت می‌دهند، سلامت روانی و جنسی او را در دوران کودکی و بزرگسالی تضمین کرده‌اند. اگر پس از مطالعه‌ی این مقاله، باز هم سوالاتی در مورد تربیت جنسی کودکان داشتید، می‌توانید از درمانگران و متخصصان ما در حوزه‌ی کودک و نوجوان در کلینیک نیک‌آرام کمک بگیرید.
نویسنده: فاطمه حسام‌پور